Πολλοί κάνουμε το λάθος να συνδέουμε την ψυχογενή ανορεξία μόνο με τη δυσκολία πρόσληψης τροφής και την απώλεια βάρους… Ποια είναι η πραγματικότητα;

Οι ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία δεν είναι απλά κάποια άτομα που χρειάζονται να πάρουν βάρος, επομένως δε μιλάμε μόνο για μια δυσκολία στην πρόσληψη τροφής και μια εκσεσημασμένη απώλεια βάρους. Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια διαταραχή πρόσληψη τροφής με ψυχικό, γενετικό, και βιολογικό υπόβαθρο που περιλαμβάνει ορμονικές και βιοχημικές ανισορροπίες, σημαντική σωματική και ψυχοκοινωνική νοσηρότητα, και κατέχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές ασθένειες.

Κάποια βασικά χαρακτηριστικά της ψυχογενούς ανορεξίας είναι η ακατάπαυστη μάχη κόντρα στο αίσθημα της πείνας, η εκούσια απώλεια βάρους, η διαταραχή στην αντίληψη εικόνας του σώματος, η αμηνόρροια και άλλες σωματικές επιπλοκές.

Λόγω του υποσιτισμού στην ψυχογενή ανορεξία, o εγκέφαλος συρρικνώνεται με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα ο ασθενής να έχει δυσκολία στην επεξεργασία ερεθισμάτων που δέχεται. Επομένως, η ψυχοπαθολογία του εντείνεται. Ο εγκέφαλος οδηγείται σε υπερδραστηριότητα και σε συνεχή σκέψη για φαγητό ως μια προσπάθεια να κάνει το σώμα να ψάξει και να καταναλώσει τροφή. Αυτό οδηγεί σε μια αυξημένη ενασχόληση με υπολογισμούς, αριθμούς, και συνεχή προγραμματισμό γευμάτων και θερμίδων.

Όσον αφορά την ψυχοπαθολογία των ατόμων με ψυχογενή ανορεξία φαίνεται ότι βιώνουν έντονο άγχος, εμμονές, έντονα ιδεοψυχαναγκαστικά φαινόμενα σε σχέση με την τροφή, δυσκολία στην αναγνώριση της αίσθησης της πείνας και των αναγκών τους, και δυσκολία να συνδέσουν το σωματικό με το ψυχικό κομμάτι.

Ποιος είναι, λοιπόν, ο ρόλος του διατροφολόγου στην αντιμετώπιση της ψυχογενούς ανορεξίας;

Ο ρόλος του διαιτολόγου πρέπει να είναι υποστηρικτικός και βοηθητικός. Είναι απαραίτητο ο επαγγελματίας διατροφολόγος να είναι ενημερωμένος στη διαχείριση περιστατικών με ψυχογενή ανορεξία. Επίσης, η συνεργασία με παθολόγο,  ψυχίατρο και ψυχολόγο, στα πλαίσια μιας πολυκλαδικής ομάδας είναι σημαντική, ώστε να μπορεί ο ασθενής να έχει την καλύτερη δυνατή πρόοδο.

Πολλά συμπτώματα των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία μπορούν να βελτιωθούν με τη διατροφική αποκατάσταση και την καλή θρέψη του ατόμου, ενώ αντίθετα ο υποσιτισμός επιβαρύνει τα ψυχολογικά συμπτώματα των ασθενών.

Ο ρόλος του διατροφολόγου στην αντιμετώπιση ενός ασθενή με ψυχογενή ανορεξία είναι αρχικά να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον ασθενή με στόχο την καλύτερη θρέψη του. Ο διατροφολόγος στοχεύει στην αποκατάσταση του βάρους σε υγιή επίπεδα, τη μείωση συμπεριφορών που σχετίζονται με την απώλεια βάρους και τη διατροφική επανεκπαίδευση. Καθώς τα περιστατικά αυτά έχουν επισκεφθεί πολλές φορές διατροφολόγο στο παρελθόν, η διόρθωση διαστρεβλωμένων πεποιθήσεων σχετικά με την πρόσληψη βάρους, όπως η θερμιδομέτρηση, η ύπαρξη απαγορευμένων τροφών και ο αποκλεισμός τροφών ή ολόκληρων ομάδων τροφίμων (υδατάνθρακες/λιπαρά), είναι απαραίτητη. 

Ποια είναι η θεραπεία που ακολουθείται από την πλευρά σας; Πώς ένα άτομο το οποίο τρέφεται με πολύ μεγάλη δυσκολία αρχίζει σιγά σιγά να λαμβάνει τροφή και να μην την αποβάλει με οποιονδήποτε τρόπο;

Η διατροφική συμβουλευτική ακολουθεί τον ρυθμό και την πορεία της συνολικής θεραπείας. Κάθε περιστατικό είναι μοναδικό. Η παραπομπή στον διαιτολόγο δεν είναι απλή υπόθεση, αναδύει αμφιθυμία, γιατί φέρνει τον ασθενή πιο κοντά στο σύμπτωμα. Η διαδικασία αυτή γίνεται αργά και σταθερά και πάντοτε προχωράμε με το ρυθμό του ασθενή. Απότομη αύξηση του βάρους οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο υποτροπής. Πρωταρχικός στόχος είναι η ανάπτυξη καλής σχέσης και εμπιστοσύνης, καθώς η αντίσταση στη διατροφική αποκατάσταση είναι πολύ συχνή. 

Όσον αφορά το διατροφικό πλάνο κατά την πρώτη φάση της θεραπείας τίθενται στόχοι, όπως η καθημερινή κατανάλωση πρωινού, η κατανάλωση συχνών γευμάτων μέσα στην ημέρα και οι σωστοί συνδυασμοί γευμάτων. Ακολουθούμε τη λογική του «όσο τρως και λίγο παραπάνω».  Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να διακοπεί η απώλεια βάρους, δηλαδή το βάρος θα πρέπει να μείνει τουλάχιστον σταθερό. Οι διατροφικές επιλογές είναι λιγότερο σημαντικές από τις συνολικές θερμίδες σε αυτό το σημείο. Η μη αύξηση βάρους είναι γεγονός ανακουφιστικό για τον ασθενή και βοηθάει στο να αποκτήσει εμπιστοσύνη στη θεραπεία. 

Στη συνέχεια εστιάζουμε σε μια επανεκπαίδευση του ασθενή όσον αφορά τη σύνθεση τροφίμων, τις ομάδες τροφίμων, τους σωστούς συνδυασμούς, τις επιπτώσεις του υποσιτισμού, τους κινδύνους από καθαρτικές συμπεριφορές, την απενοχοποίηση τροφίμων που μέχρι τώρα ήταν «απαγορευτικά», και τη διόρθωση διαστρεβλωμένων πεποιθήσεων σχετικά με την τροφή, τη μέτρηση θερμίδων ή την εμμονή στη ζύγιση. Τονίζεται, επίσης, η σημασία του να αποφεύγετε μεγάλη ασιτία, η οποία μπορεί να πυροδοτήσει υπερφαγικό επεισόδιο.

Αναμφισβήτητα, μέσω ενός δομημένου διατροφικού πλάνου μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι το άτομο λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες θρεπτικών συστατικών και να αποκαταστήσουμε διατροφικές ελλείψεις από τον υποσιτισμό. Το ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων είναι ένα ακόμη εργαλείο παρέμβασης, το οποίο ενισχύει την παρατήρηση και τη συνειδητότητα του ατόμου. Μέσω αυτού μπορούμε να κάνουμε προσθήκες στα γεύματα σταδιακά, έτσι ώστε να πετύχουμε αύξηση ποικιλίας φαγητών, φυσιολογικές μερίδες φαγητού, ώστε το άτομο να γίνει πιο ουδέτερο σε σχέση με το φαγητό και να συμφιλιωθεί με αυτό. Ο στόχος είναι να επανέλθει το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού, να υπάρξει ξανά εμπιστοσύνη στο σώμα και τις ανάγκες του, και να περιοριστεί το άγχος σχετικά με το φαγητό μέσω της καλύτερης θρέψης. Το ημερολόγιο καταγραφής μπορεί να συνεχιστεί και μετά τη λήξη της θεραπείας ως ένα εργαλείο αυτοελέγχου.

Η αποκατάσταση του φυσιολογικού βάρους και της φυσιολογικής πρόσληψης τροφής σε τι βάθος χρόνου έρχεται;

Η αποκατάσταση δεν είναι μια γραμμική διαδικασία και μπορεί να είναι χρονοβόρα. Κάθε άτομο είναι μοναδικό και κάθε άτομο έχει διαφορετικό ρυθμό στην πορεία της θεραπείας. Το υποστηρικτικό περιβάλλον, καθώς και οι ψυχολογικές παρεμβάσεις φαίνεται να βοηθούν στην καλύτερη πρόγνωση του ασθενή με ψυχογενή ανορεξία.

Η αποκατάσταση στη ψυχογενή ανορεξία περιλαμβάνει την αποκατάσταση του σωματικού βάρους στο κατώτερο όριο του φυσιολογικού βάρους, τη διατροφική αποκατάσταση σημάτων πείνας, κορεσμού, την επαναφορά της απόλαυσης και συμφιλίωσης με το φαγητό και τη σταθεροποίηση της ιατρικής κατάστασης.  Το βάρος και η αποκατάσταση του ατόμου παρακολουθείται κυρίως από τους θεράποντες ιατρούς.

Η αποκατάσταση χρειάζεται χρόνο, όμως είναι εφικτή, και γι’αυτό είναι πολύ σημαντικό αυτά τα άτομα να ζητάνε βοήθεια. 

Ποιες είναι οι συνήθεις διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου που πάσχει από ψυχογενή ανορεξία;

Κάποιες από τις διατροφικές συνήθειες που παρατηρούμε συχνά σε άτομα με ψυχογενή ανορεξία είναι οι εξής:

  • Υπερβολικά αργή κατανάλωση φαγητού                                                                               
  • Κατακερματισμός της τροφής σε πολύ μικρά κομμάτια
  • Μικρές ποσότητες και παράλειψη γευμάτων 
  • Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφίμων
  • Υπερβολική χρήση μπαχαρικών, ξυδιού, λεμονιού
  • Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων και επιλογή «ασφαλών» τροφίμων
  • Μικρή ποικιλία τροφίμων
  • Πολύ χαμηλή ή υπερβολική κατανάλωση υγρών
  • Εμμονή με μια πολύ «καθαρή» υγιεινή διατροφή (ορθορεξία)
  • Κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, στροφή προς το βιγκανισμό ή τη χορτοφαγία
  • Υπερβολική ενασχόληση με τη μαγειρική, την προετοιμασία των γευμάτων, τη θερμιδομέτρηση, και το ζύγισμα φαγητού
  • Αυξημένη κατανάλωση καφέ, αναψυκτικών χωρίς ζάχαρη, τσιχλών, και μεγάλες ποσότητες λαχανικών ως προσπάθεια να καταστείλουν την όρεξη
  • Αποφυγή κατανάλωσης γευμάτων εκτός σπιτιού ή συμμετοχής σε οικογενειακά γεύματα ή τραπέζια.

Πόσο εύκολο είναι το άτομο από τη νευρική ανορεξία να περάσει στη βουλιμία;

Συχνά, μετά την ανορεξία ο οργανισμός πυροδοτεί βουλιμικά επεισόδια για να μπορέσει να επιβιώσει. Σύμφωνα με τα στατιστικά, περίπου το 50% των ανθρώπων που έχουν ανορεξία μπορεί να αναπτύξουν βουλιμία ή βουλιμικά πρότυπα. Εκτός από την ανορεξία περιοριστικού τυπου, πολλές φορές συναντάμε και την ανορεξία εκκαθαριστικού τύπου κατά την οποία το άτομο χρησιμοποιεί εκκαθαριστικές μεθόδους όπως πρόκληση εμετών μετά από βουλιμικό επεισόδιο ή υπεργυμναστική.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ανορεξία και η βουλιμία βρίσκονται στο ίδιο φάσμα διαταραχών πρόσληψης τροφής και μπορούν να μεταπηδήσουν από τη μία στην άλλη. Χρειάζεται να τονίσουμε ότι τα άτομα με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής δεν πρέπει να μπαίνουν σε «δίαιτα» με στόχο να ελέγξουν το βάρος τους, γιατί αυτό ακριβώς μπορεί να πυροδοτήσει μια υποτροπή στη διατροφική διαταραχή και να οδηγήσει σε βουλιμικά επεισόδια. Επίσης, είναι σημαντική η οριοθέτηση των εκκαθαριστικών μεθόδων γιατί η εκκαθάριση και η υπεργυμναστική είναι πιθανότερο να συντηρούν τον φαύλο κύκλο υπερφαγίας-εκκαθάρισης. 

Ποιες δεξιότητες θα πρέπει να έχει ένας διατροφολόγος που ασχολείται με άτομα με ψυχογενή ανορεξία;

Ο διατροφολόγος που ασχολείται με άτομα με ψυχογενή ανορεξία ή με διαταραχές πρόσληψης τροφής (ΔΠΤ) γενικότερα είναι απαραίτητο να έχει συνεργασία με μια ομάδα ειδικών, όπως με παθολόγο, ψυχίατρο και ψυχολόγο, και να κατέχει την απαραίτητη γνώση και εμπειρία για τις “ΔΠΤ”.  Είναι σημαντικό να αντιλαμβάνεται τους φόβους των ασθενών σχετικά με το φαγητό, την εικόνα σώματος και το σωματικό βάρος και να προχωράει με τον ρυθμό των ασθενών, χωρίς να απαιτεί την τελειότητα και την άμεση συμμόρφωσή τους. Η υποτροπή είναι κομμάτι της θεραπείας και ο διατροφολόγος καλείτε να έχει την ευελιξία έτσι ώστε να είναι βοηθητικός σε κάθε φάση της θεραπείας. Τέλος, καλό είναι να κάνει εκλεπτυσμένα σχόλια και να αποφεύγει την οποιαδήποτε κριτική μπορεί να επηρεάσει τη θεραπεία. 

Κάτι τελευταίο…

Γνωρίζουμε ότι οι διατροφικές διαταραχές ευδοκιμούν σε καταστάσεις όπου το άτομο είναι απομονωμένο ή σε συνθήκες εγκλεισμού. Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να αποτρέψει τα άτομα με διατροφικές διαταραχές από το να εμπλακούν σε συμπεριφορές που βλάπτουν την υγεία, όπως η υπερβολική άσκηση, ο εκούσιος περιορισμός της τροφής ή οι εκκαθαριστικές μέθοδοι. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπου δεν υπήρχαν οι κοινωνικοί αποτρεπτικοί παράγοντες, η διατροφική διαταραχή μπορεί να κλιμακώθηκε ανεξέλεγκτα. Γι’αυτό είναι σημαντικό να παραμένουμε συνδεδεμένοι, ακόμη κι αν είναι διαδικτυακά, ειδικά όσο η πανδημία συνεχίζει να παρατείνεται. 

#YOUARENOTALONE #YOUDESERVETORECOVER #EATINGDISORDER #ANOREXIANERVOSA

Ζητήστε βοήθεια όταν τη χρειάζεστε. Μαζί οι φωνές μας είναι πιο δυνατές από τη φωνή της διαταραχής!

Μπορείτε να απευθυνθείτε στο κέντρο ημέρας ΑΝΑΣΑ , υπεύθυνο για την υποστήριξη ατόμων με διατροφικές διαταραχές.