Η σαρκοπενική παχυσαρκία ορίζεται ως η συνύπαρξη της παχυσαρκίας, δηλαδή του αυξημένου ποσοστού λίπους, με τη σαρκοπενία, που σημαίνει μειωμένη μυϊκή μάζα και μειωμένη λειτουργία του σκελετικού μυός. Ο όρος αυτός προέρχεται από τη μελέτη της σαρκοπενίας στον γηριατρικό πληθυσμό, καθώς η γήρανση συνοδεύεται από μεταβολές στη σύσταση του σώματος.

Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για την Κλινική Διατροφή και το Μεταβολισμό (ESPEN) και η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας (EASO) αναγνωρίζουν την παχυσαρκία με υπάρχουσα μεταβολή της σωματικής σύνθεσης (χαμηλή λειτουργία και μειωμένη μάζα του σκελετικού μυός) ως σαρκοπενική παχυσαρκία.

Η παχυσαρκία είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από αυξημένη περιεκτικότητα σε λίπος, με αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία των ασθενών. Η διάγνωση βασίζεται σε ένα απλό δείκτη, το δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ = βάρος/ύψος2) όταν είναι πάνω από 30 kg/m2 (ή πάνω από 27,5 kg / m2 σε συγκεκριμένες εθνικότητες).

Στην Ευρώπη, ο επιπολασμός της παχυσαρκίας σε ηλικιωμένους ενήλικες έχει ήδη πάρει διαστάσεις επιδημίας.

  • Το 19,9% των γυναικών ≥ 50 ετών και το 21,6% των γυναικών ηλικίας μεταξύ 70 και 79 ετών στην Ευρώπη είναι παχύσαρκες, σύμφωνα με δεδομένα του 2013 (1 στις 5 γυναίκες)
  • Σε άλλες μη ευρωπαϊκές χώρες, έχουν αναφερθεί ποσοστά επικράτησης της παχυσαρκίας μεγαλύτερα από 20% σε γυναίκες άνω των 50 και ηλικιωμένες γυναίκες.

Τα πρόσφατα ανανεωμένα κριτήρια (EWGSOP2) για τη διάγνωση της σαρκοπενίας, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εργασίας για τη σαρκοπενία στους ηλικιωμένους είναι:

1) η χαμηλή μυϊκή δύναμη

2) η χαμηλή ποσότητα ή ποιότητα μυών

3) η χαμηλή φυσική απόδοση

Αιτίες εμφάνισης σαρκοπενικής παχυσαρκίας

Η αρνητική επίδραση στη λειτουργικότητα και στη μάζα των σκελετικών μυών εμφανίζεται αναμφισβήτητα σε πολλές ασθένειες αλλά και με το γήρας, όπως παρόμοια αρνητική επίδραση εμφανίζεται επίσης στην παχυσαρκία, παρά τις πιθανές δυσκολίες στην αναγνώριση και τον προσδιορισμό των μυϊκών μεταβολών στους παχύσαρκους.

Μελέτες που έχουν γίνει έχουν δείξει ότι στις γυναίκες η άλιπη μάζα σώματος (περιλαμβάνει τη μυϊκή μάζα, το νερό σώματος καθώς και συνδετικούς και οργανικούς ιστούς) που μετρήθηκε με ανάλυση βιοηλεκτρικής εμπέδησης (BIA), αρχίζει να μειώνεται από τα 45 χρόνια, ενώ άλλες μελέτες που πραγματοποίησαν ανάλυση με τη μέθοδο DEXA, έδειξαν ότι αυτή η μείωση ξεκινάει από την ηλικία των 58 ετών.

Παράλληλα με τις μεταβολές της άλιπης μάζας σώματος με τη γήρανση, υπάρχει επίσης ανακατανομή της λιπώδους μάζας κυρίως ως σπλαχνικό λίπος, αλλά παρατηρούνται επίσης λιπώδεις εναποθέσεις στους σκελετικούς μύες και στο ήπαρ.

Έχουν περιγραφεί μεταβολικές ανωμαλίες όπως συστηματικό και μυϊκό οξειδωτικό στρες, φλεγμονή και αντίσταση στην ινσουλίνη και διαταραχή λιπώδους ιστού λόγω της αυξημένης αποθήκευσης λιπιδίων.

Αυτές οι μεταβολές – οι οποίες αλληλοσυνδέονται – προάγουν καταβολικές διεργασίες καθώς και την κατάσταση «αναβολικής αντίστασης» στα θρεπτικά συστατικά του σκελετικού μυός.

Ως αποτέλεσμα, ο μειωμένος μεταβολικός ρυθμός ηρεμίας ως συνέπεια της απώλειας της μεταβολικά δραστικής άλιπης μάζας σώματος, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα και η καθιστική ζωή συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας στις γυναίκες από με μέση ηλικία έως το γήρας.

Ο συνδυασμός της μειωμένης μυϊκής μάζας με ταυτόχρονη αυξημένη θερμιδική πρόσληψη και μειωμένη σωματική δραστηριότητα δημιουργεί το φαινόμενο της σαρκοπενικής παχυσαρκίας.

Έρευνες στους παχύσαρκους έχουν δείξει τις μεταβολές στην σύνθεση του σώματος, στη μυϊκή δύναμη, στην καρδιοαναπνευστική ικανότητα και στη φυσική ικανότητα. Αυτό οδηγεί τα παχύσαρκα άτομα με χαμηλή μυϊκή μάζα ή λειτουργικές παραμέτρους σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αδυναμία και αναπηρία και συνεπώς κακή ποιότητα ζωής. Η χαμηλή ή μειωμένη μυϊκή μάζα εμφανίζεται ως αρνητικός προγνωστικός παράγοντας που συνδέεται με υψηλότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα σε παχύσαρκους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.

Πράγματι, οι περισσότερες αλλαγές στη μυϊκή λειτουργία που σχετίζονται με τη γήρανση και την παχυσαρκία είναι παρόμοιες, καθώς η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαινότυπο χαρακτηριστικό της γήρανσης ακόμη και σε σχετικά νεαρά άτομα.

Η παχυσαρκία και η γήρανση έχουν επίσης κοινούς μεταβολικούς παράγοντες όπως η χρόνια φλεγμονή, η μειωμένη πρωτεϊνική σύνθεση και ο διαταραγμένος ενδομυϊκός μεταβολισμός του ασβεστίου. Αυτό εξηγεί γιατί οι αλλαγές που σχετίζονται με την παχυσαρκία μπορεί να επιδεινώσουν τη διαδικασία της γήρανσης των φυσιολογικών μυών.

Πρόληψη της σαρκοπενικής παχυσαρκίας – Διατροφή, άσκηση, συμπληρώματα

Η υιοθέτηση της άσκησης, οι διατροφικές και οι φαρμακευτικές προσεγγίσεις είναι διαθέσιμες για την πρόληψη της σαρκοπενικής παχυσαρκίας καθώς και για τη μείωση της επιβάρυνσης ιδιαίτερα στις μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και στις ηλικιωμένες γυναίκες.

Άσκηση : Ασκήσεις αντίστασης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα

Διατροφή: Υποθερμιδική διατροφή με μέτρια έως υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης (0,8-1,2 g/kg/ημέρα)

Συμπληρώματα διατροφής : Βιταμίνη D σε περίπτωση ανεπάρκειας ή χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D, ενώ για τα φυτοοιστρογόνα ως εναλλακτική επιλογή για την ορμονική θεραπεία υποκατάστασης στην εμμηνόπαυση απαιτείται περαιτέρω έρευνα.

Πηγές:

  1. Petroni, M. L., Caletti, M. T., Dalle Grave, R., Bazzocchi, A., Aparisi Gómez, M. P., & Marchesini, G. (2019). Prevention and Treatment of Sarcopenic Obesity in Women. Nutrients, 11(6), 1302.
  2. Barazzoni, R., Bischoff, S., Boirie, Y., Busetto, L., Cederholm, T., Dicker, D., … & Vettor, R. (2018). Sarcopenic obesity: Time to meet the challenge. Obesity facts, 11(4), 294-305.