Τη σημερινή εποχή, η προσήλωση και η τάση προς μια πιο «καθαρή» διατροφή συνεχώς αυξάνεται και οι σχέσεις με τη διατροφή έχουν γίνει πιο περίπλοκες. Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, η ελεύθερη επικοινωνία και η κυριαρχία ενός ψηφιακού κόσμου ενθαρρύνουν την αυξημένη ανησυχία και το ενδιαφέρον για την εικόνα του σώματος, την μυϊκή υπερτροφία και την συνολική εμφάνιση. Το αυξημένο ενδιαφέρον για την εικόνα του σώματος σε συνδυασμό με την επιθυμία και την προσπάθεια να παραμείνει κάποιος υγιείς και να αποφύγει μια ασθένεια ή πάθηση έχει οδηγήσει σε διάφορες τάσεις «δίαιτας».

Υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει τη φυσιολογική τάση προς την υγιεινή διατροφή και την παθολογική υγιεινή διατροφή, όπως σωστά έχουν δηλώσει οι Missbach και Barthels.

Η Ορθορεξία ορίζεται ως μια παθολογική εμμονή για βιολογικά «καθαρή» ή σωστή, υγιεινή τροφή. Περιλαμβάνει την αποφυγή σε επίπεδο ψυχαναγκασμού των «ανθυγιεινών» τροφίμων, όπως  ζάχαρη, αλάτι, καφεΐνη , αλκοόλ, γλυκών, τηγανητών, σιταριού, ζωικού λίπους, σόγιας, καλαμποκιού, γαλακτοκομικών. Τα άτομα συνήθως υιοθετούν αντικοινωνική συμπεριφορά, καθώς δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν διατροφικά θέματα παρουσία άλλων. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ορθορεξία οδηγεί τελικά σε υποσιτισμό όταν εξαλειφθούν βασικά θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή, χωρίς να σημαίνει βέβαια πως ένας ορθορεκτικός είναι και αδύνατος.

Η εμφάνιση της Ορθορεξίας έχει επισημανθεί ως μια νέα διατροφική συμπεριφορά. Ιδιαίτερα μέσω της αυξημένης έμφασης στην σωστή διατροφή που παρέχεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Σήμερα παρατηρείται μια τάση για πιο υγιεινές διατροφικές συμπεριφορές και θρεπτικά τρόφιμα με την αποφυγή επεξεργασμένων ή ενεργειακά πυκνών τροφών και ζάχαρης. Οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες δεν είναι στην πραγματικότητα παθολογικές, με την κατανάλωση τροφίμων να διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην πρόληψη πολυάριθμων ασθενειών, με αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα ζωής. Παρ ‘όλα αυτά, όταν η υγιεινή διατροφή γίνεται μια εμμονή, μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή. Οι δυσάρεστες σκέψεις, το υπερβολικό ενδιαφέρον για υγιεινή διατροφή, οι διατροφικοί περιορισμοί και η καταναγκαστική συμπεριφορά αποτελούν πυλώνες μιας διαταραγμένης κατανάλωσης τροφής που θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν σε ένα πρόβλημα υγείας.

Ο Δρ. Steve Bratman , ο πρώτος άνθρωπος που περιέγραψε την ορθορεξία το 1997 δηλώνει ότι: «Κάποιος που περνά τις ημέρες του τρώγοντας βρόμη μπορεί να νιώθει τόσο άγιος σαν να είχε αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του στη βοήθεια των αστέγων».

O Bratman περιέγραψε την ορθορεξία ως μια υγιεινή διατροφική εξάρτηση. Ο όρος ορθορεξία προέρχεται από το ελληνικό «ορθό» που σημαίνει σωστό, ακριβές και «όρεξης» που σημαίνει πείνα. Ο Bratman είναι γενικός γιατρός που παρουσίασε τον δικό του αγώνα για τη διαχείριση ασθενών των οποίων τα πρότυπα διατροφής είχαν οδηγήσει σε εμμονή για σωστή διατροφή.

Η παθολογική πτυχή της ορθορεξίας χαρακτηρίζεται από την υπερβολική ανησυχία σχετικά με τις επιλογές φαγητού που πιστεύεται ότι είναι υγιεινές παρά με τη γεύση και την απόλαυση του φαγητού. Αυτό που παρακινεί τα ορθορεκτικά άτομα είναι η ποιότητα των τροφίμων και όχι η ποσότητα.

Επίσης, άτομα με ορθορεξία οδηγούνται σε αυστηρό και άκαμπτο αποκλεισμό τροφίμων, όπως την περιεκτικότητα σε λίπος, συντηρητικά, πρόσθετα, ζωικά προϊόντα, ανθυγιεινά ή τοξικά συστατικά. Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους καταναλώνεται ελέγχοντας την ποιότητα και την προέλευση του φαγητού.

Ως αποτέλεσμα, για τα άτομα με Ορθορεξία το φαγητό γίνεται το κέντρο της ύπαρξής τους. Τα άτομα ξοδεύουν πολύ χρόνο για τα ψώνια και την αγορά τροφίμων, ζυγίζουν τα τρόφιμα, αναζητούν και ελέγχουν διεξοδικά συνταγές, θρεπτικές ουσίες και θερμίδες, σχεδιάζουν τα γεύματά τους και προετοιμάζουν συγκεκριμένες τροφές με βάση την αντίληψη για την ποιότητα και τη σύνθεσης των τροφίμων. Πολλές φορές οδηγούνται σε ένα ακραίο πρόγραμμα διατροφής, αποφεύγοντας ολόκληρες ομάδες τροφίμων, όπου τελικά μπορεί να παρουσιάσουν διατροφικές ανεπάρκειες που μπορεί να οδηγήσουν σε πολλά προβλήματα υγείας και υποσιτισμό.

Μια απόκλιση από την αυστηρή διατροφή τους, τους κάνει να αισθάνονται ενοχές ή έντονο άγχος και αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στις σχέσεις τους, την κοινωνική ζωή και τις δραστηριότητές τους. Όταν κάτι διαταράσσει τις διατροφικές τους συνήθειες, αισθάνονται έντονη απογοήτευση. Εάν το φαγητό δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπά τους, αισθάνονται αηδία και ανησυχία.

Μια μεγάλη ανησυχία για τα ορθορεκτικά άτομα είναι η κατανάλωση γευμάτων με άλλους που δεν ακολουθούν την άκαμπτη και αυστηρή τους προσέγγιση στο φαγητό. Αποφεύγουν να τρώνε σε εστιατόρια, καθώς ανησυχούν για την ποιότητα του φαγητού, με κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης από την οικογένεια και τους φίλους τους. Επιπλέον, όταν τα ορθορεκτικά άτομα είναι αυστηρά και αφιερωμένα στον τρόπο ζωής τους ακολουθώντας τις «καθαρές» διατροφικές τους συνήθειες, μπορούν να αναπτύξουν μια ανώτερη στάση εναντίον των άλλων, και να περηφανεύονται για τις διατροφικές τους συνήθειες.

Παρόλο που η Ορθορεξία δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως ξεχωριστή ψυχιατρική διάγνωση, κλινικά ή επίσημα αναγνωρισμένη στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (American Psychiatric Association 2013), η πιθανή παθολογική πλευρά της έλαβε αυξημένη προσοχή από την επιστημονική κοινότητα, ειδικά την τελευταία δεκαετία. Είναι ακόμη αμφισβητήσιμο εάν πρόκειται για μια μορφή ήδη υπάρχουσας διατροφικής διαταραχής ή για μια ξεχωριστή ψυχική διαταραχή που μεταμφιέζεται ως πρόβλημα υγείας ή απλώς μια νέα κοινωνική τάση.

Πηγές:

  1. American psychiatric association 2013. Diagnosis and statistical manual of mental disorders, 5th edition, American Psychiatric Publishing, Arlington.
  2. Barrada, J.R. and Roncero, M. 2018. Bidimensional Structure of the Orthorexia: Development and Initial Validation of a New Instrument. Anales de Psicología/Annals of Psychology, May, vol. 34, no. 2, pp. 283-291.
  3. Bratman, S. and Knight, D. 2000. Health food junkies. Orthorexia Nervosa: overcoming the obsession with healthful eating. New York: Broadway Books.
  4. Koven, N.S., and Abry, A.W. 2015. The clinical basis of orthorexia nervosa: emerging perspectives. Neuropsychiatric Disease and Treatment, February, Vol. 11, pp. 385.
  5. Missbach, B. and Barthels, F. 2017. Orthorexia Nervosa: moving forward in the field. Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity. March, vol. 22, no. 1, pp. 1