Τα τρανς λιπαρά οξέα μπορούν να υπάρχουν σε τρόφιμα είτε φυσικά, αφού παράγονται στο έντερο κάποιων ζώων και στα τρόφιμα που παράγονται από αυτά τα ζώα, σε μικρές ποσότητες (κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα) είτε τεχνητά trans-λιπαρά. Τα τεχνητά trans λιπαρά οξέα προκύπτουν από τη θερμική επεξεργασία, κυρίως μέσω προσθήκης υδρογόνου σε υγρά φυτικά έλαια για να τα γίνουν πιο στερεά, στις βιομηχανίες τροφίμων. Μετά την ενοχοποίηση των trans-λιπαρών στο ότι αυξάνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου γίνεται μια διεθνής προσπάθεια που στοχεύει στη μείωση της περιεκτικότητας trans λιπαρών οξέων στα τρόφιμα. Τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τα επίπεδα της LDL «κακής» χοληστερόλης και μειώνουν τα επίπεδα «καλής» HDL χοληστερόλης. Η σύσταση για μέγιστη πρόσληψη trans-λιπαρών την ημέρα είναι κάτω από το 1% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης και επιτυγχάνεται κυρίως με την απομάκρυνση λιπών από τη βιομηχανική επεξεργασία.

Η ευρεία χρήση των trans-λιπαρών οξέων προέκυψε λόγω του ότι είναι εύκολα στη χρήση τους, έχουν χαμηλό κόστος και για τις ιδιότητες που δίνουν στα προϊόντα, όπως μεγαλύτερη διάρκεια και επιθυμητή γεύση και υφή στα τρόφιμα. Δεδομένου ότι το λάδι που περιέχει trans-λιπαρά μπορεί να χρησιμοποιηθεί περισσότερες από μία φορές σε φριτέζες, εστιατόρια και ταχυφαγεία χρησιμοποιούν τα trans-λιπαρά για το τηγάνισμα των τροφίμων. Εκτός από τα εστιατόρια, τα τρανς λιπαρά μπορούν να βρεθούν σε πολλά τρόφιμα, όπως τα ντόνατς, τα αλμυρά, τα κέικ, οι κρούστες πίτας, τα μπισκότα, οι κατεψυγμένες πίτσες, τα μπισκότα, τα κράκερ, οι μαργαρίνες.

Σε μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση για την εκτίμηση της πρόσληψης trans-λιπαρών οξέων στο γενικό πληθυσμό παγκοσμίως που δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Nutrients, 22 από τις 29 χώρες βρέθηκαν να έχουν χαμηλότερη από τη συνιστώμενη μέγιστη διαιτητική πρόσληψη του 1% trans-λιπαρών οξέων. Σε όλες σχεδόν τις χώρες που έλαβαν μέρος στην επισκόπηση έχει αποδειχθεί σημαντική μείωση της πρόσληψης των trans λιπαρών οξέων κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Ο πρωταρχικός λόγος της μείωσης αυτής είναι η ελάττωση της χρήσης των βιομηχανικών trans-λιπαρών οξέων μέσω των ρυθμιστικών μέτρων στις βιομηχανίες τροφίμων, οι ετικέτες τροφίμων με σήμανση για τα trans-λιπαρά και τα τοπικά ρυθμιστικά μέτρα για ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε ορισμένες χώρες. Αντίθετα, στις ΗΠΑ και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπήρξε μια τέτοια μείωση των trans-λιπαρών ουσιών στα τρόφιμα. Αυτό διαπιστώθηκε για παράδειγμα σε κάποια μπισκότα τα οποία φάνηκε να εξακολουθούν να περιέχουν υψηλά επίπεδα trans-λιπαρών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου σε συγκεκριμένες ομάδες με προτίμηση σε ορισμένα τρόφιμα (ομάδες χαμηλού εισοδήματος με προτίμηση σε συγκεκριμένα είδη μπισκότων). Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι οι αλλαγές στις βιομηχανικές πρακτικές οδήγησαν σε σημαντική μείωση των trans λιπαρών οξέων σε πολλές χώρες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει αντικατάσταση των trans λιπαρών οξέων με κορεσμένα λιπαρά.

Πως μπορούμε να μειώσουμε την πρόσληψη trans-λιπαρών στη διατροφή μας:

 

  • Κατανάλωση ενός διατροφικού σχήματος που δίνει έμφαση στα φυτικής προέλευσης προϊόντα, κατά προτίμηση βιολογικής καλλιέργειας, φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς και τρόφιμα με ζωική πρωτεΐνη όπως πουλερικά και φρέσκα ψάρια. Περιορισμός επεξεργασμένων υδατανθράκων, κόκκινου κρέατος και ζαχαρούχων ποτών και τροφίμων.
  • Χρήση ελαιόλαδου ως κύριο έλαιο στη μαγειρική.
  • Ανάγνωση ετικετών τροφίμων πριν την αγορά. Επιλογή τροφίμων που παρασκευάζονται με μη υδρογονωμένα έλαια και όχι μερικώς υδρογονωμένα ή υδρογονωμένα φυτικά έλαια ή κορεσμένα λιπαρά.
  • Περιορισμός της κατανάλωσης τυποποιημένων τροφίμων που περιέχουν trans-λιπαρά όπως ντόνατς, μπισκότα, muffins, πίτες και κέικ.
  • Περιορισμός της κατανάλωσης τηγανητών τροφίμων εμπορίου και αρτοσκευασμάτων που παρασκευάζονται με λιπαρά ή μερικώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια.

 

Πηγές:

  1. Wanders, A. J., Zock, P. L., & Brouwer, I. A. (2017). Trans Fat Intake and Its Dietary Sources in General Populations Worldwide: A Systematic Review. Nutrients, 9(8), 840.

2. American Heart Association, Healthy For GoodTM, heart.org/healthyforgood, Trans Fat, March 2017.